راهنمای خرید آون آزمایشگاهی: نکات کلیدی برای انتخاب بهترین دستگاه

برخلاف تصورات رایج که خرید آون آزمایشگاهی را تصمیمی ساده و آسان می‌پندارند، خرید این دستگاه یکی از تصمیم‌های کلیدی در راستای تجهیز آزمایشگاه‌های تخصصی است. انتخاب درست این دستگاه، نه‌تنها بر دقت و تکرارپذیری نتایج آزمایش تأثیر مستقیم دارد، بلکه بر ایمنی، صرفه‌جویی در مصرف انرژی و عمر مفید تجهیزات نیز اثرگذار خواهد بود. یک آون باکیفیت، می‌تواند فرآیند خشک‌کردن، استریل‌سازی یا حرارت‌دهی نمونه‌ها را با کمترین میزان خطا و بیشترین راندمان انجام دهد. در مقابل، انتخاب نادرست ممکن است باعث آسیب به نمونه‌ها، افزایش مصرف برق یا حتی اختلال در عملکرد سایر تجهیزات حساس شود. با توجه به اهمیت این مبحث، در ادامه به نکات مهم خرید آون آزمایشگاهی پرداخته می‌شود.

نکات کلیدی برای انتخاب و خرید آون آزمایشگاهی

در هنگام خرید آون آزمایشگاهی باید فاکتورهای مختلفی را مد نظر قرار داد که در ادامه به مهمترین آنها اشاره خواهد شد. 

• ظرفیت و اندازه دستگاه: در هنگام خرید آون آزمایشگاهی باید به فضای خالی آزمایشگاه و تعداد نمونه‌های روزانه یا هفتگی توجه شود. اصولا برای حجم پایین نمونه‌ها از آون‌های کوچک و برای آزمایشگاه‌های صنعتی یا تحقیقاتی از آون‌های بزرگ با ظرفیت‌بالا استفاده می‌شود. باید دقت داشت که اندازه نامناسب می‌تواند منجر به کند شدن روند آزمایش‌ها یا استفاده ناکارآمد از فضا شود.
• محدوده دمایی: در هنگام انتخاب این دستگاه نباید از محدوده دمایی که دستگاه قادر به پشتیبانی است، غافل شد. این دستگاه باید بتواند دمای مطلوب را به صورت پایدار و بدون افت ناگهانی حفظ کند. این مسئله به‌ویژه در آزمایش‌های حساس یا تکرارشونده اهمیت بسزایی دارد. معمولا اون ها دمایی بین 50 تا 300 یا 500 درجه سانتی گراد را تامین میکنند.برای کاربرد آون آزمایشگاهی در موارد خاص ممکن است به دمای بالاتر نیاز باشد.
• دقت و یکنواختی دما: دستگاه باید دما را به درستی نشان دهد و حفظ کند تا نتایج آزمایش‌ها دچار اختلال و خطا نشوند. از طرف دیگر یکنواختی پخش دما در تمام نقاط داخلی آون نیز اهمیت بسزایی دارد. دمای بالا در یک نقطه و پایین در نقطه دیگر می‌تواند منجر به نتایج نادرست یا آسیب به نمونه‌ها شود. جریان طبیعی(Natural Convection) ارزان تر است، اما یکنواختی کمتری دارد.
• جریان اجباری (Forced Air) دارای فن برای یکنواختی دما می باشد.
• جنس بدنه و محفظه داخلی:  یک آون باکیفیت، بدنه خارجی مقاوم و محفظه داخلی از جنس استیل ضدزنگ دارد. در واقع جنس این دستگاه باید در برابر رطوبت، حرارت بالا و مواد شیمیایی مقاوم باشد جو در بلندمدت دچار زنگ‌زدگی و تخریب نشود.
• ویژگی‌های ایمنی: بهتر است جهت افزایش ایمنی دستگاه، آون به  ترموستات دوگانه، قطع‌کننده اضطراری یا هشداردهنده‌های صوتی و نوری مجهز باشد. این قبیل امکانات نه‌تنها از آسیب به دستگاه و نمونه‌ها جلوگیری می‌کنند، بلکه امکان به خطر افتادن اپراتور را نیز کاهش می‌دهند.
• کنترل و نمایشگر: مدل‌های دیجیتال مجهز به کنترل و نمایشگر هستند و امکان تنظیم دقیق‌تر دما، زمان و برنامه‌های کاری را فراهم می‌کنند. در مقابل، آون‌های آنالوگ به واسطه‌ی ساختار ساده خود دقت بالایی ندارند، هرچند که قیمت آنها پایین‌تر است. انتخاب بین این دو باید بر اساس نوع آزمایش، میزان حساسیت آن و سطح تخصص کاربران انجام گیرد.همچنین کنترلر دیجیتال (PID) برای دقت بالا استفاده می شود.

قیمت آون آزمایشگاهی و عوامل موثر بر آن

در هنگام خرید آون آزمایشگاهی علاوه بر کیفیت و مدل محصول لازم است قیمت آن نیز مورد بررسی قرار گیرد. عوامل متعددی می‌توانند قیمت این محصول را تحت تاثیر قرار دهند که مهمترین آنها عبارتند از:

• ظرفیت و ابعاد دستگاه
• قابلیت رسیدن به دماهای بالا
• ایجاد گرمایش یکنواخت
• دقت و فناوری کنترل دما
• جنس بدنه و محفظه داخلی
• ویژگی‌های ایمنی و استانداردهای ساخت
• نوع برند و کشور سازنده
• نوع جریان هوا طبیعی طبیعی (Natural Convection) ارزان تر اما یکنواخنی کمتر دارد.
• جریان اجباری (Forced Air) دارای فن برای یکنواختی دما اما با قیمت بالاتر.
• برندهای معتبری مثل Memmert ساخت آلمان، Binder ، Labtech وThermo Fisher با قیمت بالاتری نسبت به برندهای ایرانی می باشند.

نکات نگهداری و افزایش طول عمر آن های آزمایشگاهی

اگرچه انتخاب و خرید آون آزمایشگاهی اولین و مهمترین قدم است، اما برای حفظ عملکرد بهینه و افزایش دوام دستگاه باید در نگهداری از آن نیز کوشا بود. در واقع نگهداری صحیح باعث کاهش هزینه‌ تعمیرات و افزایش دقت آزمایش‌ها می‌شود. در ادامه به مهم‌ترین نکات نگهداری آون اشاره می‌شود.

1. با توجه به اینکه باقی‌مانده مواد و گردوغبار داخل محفظه و روی بدنه می‌تواند به مرور زمان به عملکرد دستگاه آسیب بزند، بهتر است با استفاده از دستمال نرم و محلول‌های پاک‌کننده ملایم از تجمع آلودگی جلوگیری شود.
2. به منظور ایجاد گردش هوای مناسب، دریچه‌ها و فن‌های تهویه باید به طور منظم باز و تمیز شوند. باید دقت داشت که مسدود شدن این بخش‌ها باعث افزایش دمای غیرطبیعی و آسیب به قطعات گرمایشی می‌شود.
3. کالیبراسیون منظم و مستمر دستگاه به کنترل بهتر دما و  به دست آوردن نتایجی دقیق‌تر کمک می‌کند.
4. روشن گذاشتن بی‌دلیل آون علاوه بر مصرف بی‌مورد انرژی، موجب فرسودگی زودرس قطعات گرمایشی می‌شود.
5. بهتر است بعد از خرید آون آزمایشگاهی، دفترچه‌ راهنمای آن با دقت مطالعه شود تا از بروز مشکلات جدی و غیر قابل جبران جلوگیری به عمل آید.